အဲန္းဟယ္ဆယ္လ္တုိင္းဂ်ဒ္ဆင္

                                                       အဲန္းဟယ္ဆယ္လ္တုိင္းဂ်ဒ္ဆင္
                                                            (Ann Hasseltine Judson)
                                                                      (1789-1826)

              အဲန္းဟယ္ဆယ္လ္တုိင္းဂ်ဒ္ဆင္ကုိ ၁၇၈၉ခု၊ဒီဇင္ဘာလ(၂၂)ရက္ေန႔တြင္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၊ မက္
ဆာခ်ဴးဆက္ျပည္နယ္၊ ဘရက္ဖုိ႔ဒ္ (Bradford) ၿမိဳ႕တြင္ေမြးဖြားခဲ့ပါသည္။ မိဘမ်ားမွာဂၽြန္ႏွင့္ရီဘက္ခါဟက္
ဆယ္လ္တုိင္းတုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။ေမြးခ်င္း(၇)ဦးရွိပါသည္။အဲန္းသည္ထူးခၽြန္ထက္ျမက္သူတစ္ဦးျဖစ္ၿပီး၊ ဘရက္
ဖုိ႔ဒ္အကယ္ဒမီသိပၸံေက်ာင္းတြင္ပညာသင္ၾကားခဲ့ပါသည္။
              ၁၈၁၀ခုတြင္ အင္ဒုိဗာမွညီအစ္ကုိခုႏွစ္ေယာက္သည္ သာသနာျပဳေရးအတြက္ ဆယ္မုိင္ခရီးေ၀း
ေသာဘရက္ဖုိ႔ဒ္ၿမိဳ႕သုိ႔ေရာက္လာၾကသည္။ထုိခရီးစဥ္တြင္အဒုိနီယမ္တစ္ေယာက္ပါ၀င္ခဲ့ၿပီး၊အဲန္းႏွင့္ဆုံ
ေတြ႔ခြင့္စတင္ရရွိခဲ့သည္။အဒုိနီယမ္မွာအဲန္းႏွင့္ဆုံေတြ႔စဥ္တဒဂၤအတြင္းအဲန္း၏အလွမွာမိန္းေမာသြားၿပီး၊
စြဲလမ္းသြားခဲ့ရသည္။ထုိေနာက္သူတုိ႔ႏွစ္ဦးရင္းႏွီးသြားၾကၿပီး၊ လေပါင္းမ်ားစြာၾကာသည့္အခါ၊အဒုိနီယမ္
မွာအဲန္းအားခ်စ္ေရးဆုိခဲ့သည္။ထုိေနာက္၁၈၁၂ခု၊ေဖေဖၚ၀ါရီလ(၅)ရက္ေန႔တြင္ သူတုိ႔လက္ထပ္ထိမ္းျမား
ခဲ့ၾကသည္။

           လက္ထပ္ၿပီးမ်ားမၾကာမီ ၁၈၁၂ခု၊ ေဖေဖၚ၀ါရီလ(၁၈)ရက္တြင္ ကေရဗန္(Caravan) သေဘၤာျဖင့္
အေရွ႔ျပည္သုိ႔သာသနာျပဳခရီးကုိစတင္ခဲ့ၾကသည္။သေဘၤာခရီးျဖင့္(၄)လအၾကာထြက္ခြါခဲ့ၾကၿပီးေနာက္
၁၈၁၂ခု၊ဇြန္လ(၁၂)ရက္ေန႔တြင္အႏိၵယျပည္သုိ႔ေရာက္ရွိခဲ့ၾကသည္။သေဘၤာျဖင့္လုိက္ပါခဲ့စဥ္သမၼာက်မ္း
စာကုိအထူးေလ့လာခဲ့ၾကရာ ဗတၱိဇံခံယူျခင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ မိမိတုိ႔၏ခံယူခ်က္မွားယြင္းမွဳကုိသိရွိေလ့
လာခြင့္ရခဲ့ၾကသည္။
                ထုိကာလတြင္အေမရိကန္ႏွင့္ၿဗိတိသွ်တုိ႔စစ္ျဖစ္ပါြးရန္အရိပ္လကၡဏာရွိေနသျဖင့္အႏၵိယတြင္
သာသနာျပဳရန္အခြင့္မရရွိေတာ့ေပ။အႏိၵယျပည္တြင္ေနထုိင္စဥ္အခုိက္အတန္႔ႏွစ္ျခင္းယုံၾကည္သူတစ္
ဦး၏ဗတိၱဇံခံယူျခင္းကုိပုိမုိေလ့လာခြင့္ရရွိခဲ့ၿပီး၊ ၁၈၁၂ခု၊စက္တင္ဘာလ(၆)ရက္ေန႔တြင္ ကလကတၱား
ၿမိဳ႕ရွိလယ္ဘ္ဘဇားႏွစ္ျခင္းအသင္းေတာ္တြင္နွစ္ျခင္းမဂၤလာကုိခံယူခဲ့ၾကသည္။ထုိေနာက္နယ္ေျမသစ္
တြင္သာသနာျပဳရန္အတြက္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယားနားသေဘၤာျဖင့္ျမန္မာျပည္သုိ႔၁၈၁၃ခု၊ဇြန္လ(၁၃)ရက္ေန႔
တြင္ရန္ကုန္ဆိပ္ကမ္းသုိ႔ေရာက္ရွိခဲ့ၾကသည္။
             ရန္ကုန္ရွိဖိလစ္ကယ္ရီ၏သာသနာအိမ္ႀကီးတြင္ေနထုိင္ကာျမန္မာဘာသာစကားကုိစတင္ေလ့
လာခဲ့ၾကသည္။အဲန္းသည္ဘာသာစကားကြ်မ္းက်င္မွဳသူမတူေအာင္ထူးခ်ြန္သူတစ္ဦးျဖစ္ၿပီး၊ျမန္မာ
စကားကုိလည္းပီသစြာေျပာဆုိႏုိင္သူတစ္ဦးျဖစ္သည္။သူမ၏ဘာသာေရးဆုိင္ရာဓမၼပုစၦာအေမးအေျဖ
စာအုပ္ကုိေစာလ်င္စြာဘာသာျပန္ထုတ္ေ၀ႏုိင္ခဲ့သည္။၁၈၁၄ခု၊စက္တင္ဘာ(၁၄)တြင္သားငယ္ေလး
ေရာ္ဂ်ာကုိေမြးဖြားခဲ့သည္။သုိ႔ရာတြင္ျမန္မာျပည္၏ဆုိး၀ါးလွေသာရာသီဥတုဒဏ္ေၾကာင့္ေရာ္ဂ်ာေလး
မွာအသက္(၇)လတြင္ပင္ဆုံးပါးသြားခဲ့ရသည္။
         ျမန္မာစကားကၽြမ္းက်င္လာသည့္အခါအဒုိနီယမ္သည္ဧ၀ံေဂလိတရားေဟာၾကားရန္အတြက္
ေရႊတဂုံေစတီသြားရာလမ္းကုိမ်က္ႏွာမူလွ်က္ဇရပ္တစ္ေဆာင္ေဆာက္လုပ္ခဲ့သည္။ထုိေနာက္လမ္းသြား
လမ္းလာသူမ်ားကုိဖိတ္ေခၚကာတရားေ၀မွ်ေဆြးေႏြးခဲ့ေလသည္။အဲန္းသည္လည္းဆရာယုဒႆန္ႏွင့္
အတူလာေရာက္ၾကေသာအမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္မိတ္ဖြဲ႕ကာဧ၀ံေဂလိတရားေတာ္ကုိေ၀မွ်ခဲ့ေလသည္။
ထုိအတူဆရာယုဒႆန္၏သမၼာက်မ္းစာဘာသာျပန္လုပ္ငန္းတြင္လည္းကူညီေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့သည္။
                   ျမန္မာျပည္တြင္(၆)ႏွစ္တာလြန္ေျမာက္ၿပီးေနာက္အဦးသီးေမာင္ေနာကုိ၁၈၁၇ခု၊ဇြန္လ
(၂၇)ရက္ေန႔တြင္ဗတၱိဇံမဂၤလာကုိေပးႏုိင္ခဲ့သည္။ေမာင္ေနာမွအစျပဳကာေမာင္အင္း၊ေမာင္ျပား၊ေမာင္
သာလွစသည့္ကနဦးယုံၾကည္သူမ်ားတုိးပြါးလာခဲ့သည္။ထုိေနာက္လြတ္လပ္စြာသာသနာျပဳႏုိင္ေရး
အတြက္အင္း၀ေနျပည္ေတာ္သုိ႔သြားေရာက္ကာဘႀကီးေတာ္ဘုရားႏွင့္ေတြ႔ဆုံခြင့္ရရန္ႀကဳိးပမ္းခဲ့
သည္။သမၼာက်မ္းစာကုိေရႊအဖုံးျဖင့္ျပဳလုပ္ကာဘႀကီးေတာ္ဘုရားထံလက္ေဆာင္အျဖစ္ဆက္သ
ခဲ့ေသာ္လည္းေအာင္ျမင္မွဳမရပဲလွည့္ျပန္ခဲ့ရသည္။
                 ထုိေနာက္အဲန္းဂ်ဒ္ဆင္မွာေရာဂါေ၀ဒနာျပင္းစြာခံခဲ့ရၿပီး၊ေဆး၀ါးကုသရန္ႏွင့္အနားယူရန္
လုိအပ္သည့္အတြက္အႏိၵိယသုိ႔ခရီးထြက္ခြါခဲ့ၿပီး၊ ထုိေနာက္အဂၤလန္မွတဆင့္အေမရိကန္သုိ႔ျပန္ခဲ့
ေလသည္။၁၈၂၁ခုတြင္အေမရိကန္သာသနာျပဳအသင္းမွေဒါက္တာပရုိက္စ္ကုိျမန္မာျပည္သုိ႔ေစလႊတ္
ခဲ့သည္။ေဒါက္တာပရုိက္စ္သည္မ်က္စိအထူးကုဆရာ၀န္တစ္ဦးျဖစ္ရာ၊ အထူးသျဖင့္မ်က္စိတိမ္ကုိ
ခြဲစိပ္ကုသရာတြင္အထူးကၽြမ္းက်င္ေလသည္။ထုိေနာက္ေဒါက္တာပရုိက္စ္၏သတင္းသည္ေနျပည္ေတာ္
သုိ႕တုိင္ေအာင္ေရာက္ရွိသြားရာ၊ဘႀကီးေတာ္ဘုရားကအင္း၀ေနျပည္ေတာ္သုိ႔လာေရာက္ရန္ဆင့္ေခၚ
ခဲ့ေလသည္။
              ဆရာယုဒႆန္မွာစကားျပန္အျဖစ္လုိက္ပါသြားခဲ့ၿပီး၊အင္း၀ေနျပည္ေတာ္တြင္ေျမတစ္ကြက္
ရရွိရာသာသနာျပဳခြင့္လည္းရရွိခဲ့ေလသည္။အဲန္းဂ်ဒ္ဆင္သည္ျပန္လည္ေနေကာင္းက်န္းမာလာၿပီး၊
မိတ္ေဆြမ်ားတားျမစ္သည့္ၾကားကျမန္မာျပည္သုိ႔ခရီးျပန္ထြက္ခြါခဲ့သည္။အဲန္းဂ်ဒ္ဆင္အားဆရာယုဒ
ႆန္မွရန္ကုန္တြင္ခရီးဦးႀကိဳျပဳခဲ့ၿပီး၊အင္း၀ေနျပည္ေတာ္သုိ႔ေခၚေဆာင္သြားခဲ့သည္။
              ထုိေနာက္အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ျဖစ္ပြါးမည့္အရိပ္လကၡဏာျဖစ္လာသည့္အတြက္အင္း၀ေနျပည္
ေတာ္ရွိႏုိင္ငံျခားသားမ်ား၏ကံၾကမၼာသည္လည္းမေရမရာျဖစ္လာေတာ့သည္။၁၈၂၄ခု၊ဇြန္လ(၈)ရက္
ေန႔တြင္ဆရာယုဒႆန္အဖမ္းခံခဲ့ရၿပီး၊ လက္မရြံေထာင္တြင္အက်ဥ္းက်ခံခဲ့ရေလသည္။အဲန္းဂ်ဒ္ဆင္မွာ
ဆရာယုဒႆန္ျပန္လည္လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္အာဏာပုိင္မ်ားထံသြားေရာက္အသနားခံျခင္း၊လဘ္
ထုိးျခင္းႏွင့္အက်ဥ္းေထာင္တြင္ရွိေသာဆရာယုဒႆန္အတြက္ေဆး၀ါးႏွင့္အစားအေသာက္မ်ားပုိ႔ေပး
ႏုိင္ေအာင္လဘ္ထုိးျခင္းမ်ားကုိနည္းလမ္းမ်ိဳးစုံျဖင့္ႀကိဳးပမ္းခဲ့ေလသည္။အင္း၀ေနျပည္ေတာ္၏ေနပူက်ဲ
က်ဲေအာက္တြင္မေမာႏုိင္မပန္းႏုိင္ကုိယ္၀န္ႀကီးလြယ္ထားရေသာ္လည္းဂရုမစုိက္အားပဲသြားလာေနခဲ့
ရေလသည္။ဆရာယုဒႆန္အက်ဥ္းက်ခံရစဥ္အခ်ိန္တြင္းမွာပဲသမီးငယ္ေလးမာရီယာေလးကုိအဲန္း
ဂ်ဒ္ဆင္တစ္ဦးတည္းသာေမြးဖြားသန္႔စင္ခဲ့ရသည္။
            ၁၈၂၅ခု၊ေမလတြင္လက္မရြံေထာင္ရွိအက်ဥ္းသားမ်ားကုိေအာင္ပင္လယ္ေထာင္သုိ႔ပုိ႔ေဆာင္ရန္
စီစဥ္ခဲ့ေလသည္။(၁၀)မုိင္ခရီးေ၀းေသာလမ္းကုိအက်ဥ္းသားမ်ားအား(၂)ေယာက္တစ္တြဲစီတုတ္ေႏွာင္
ကာေလွ်ာက္ေစခဲ့သည္။ဆရာယုဒႆန္မွာမက်န္းမာလွ်က္ခရီးကုိေလွ်ာက္ခဲ့ရကာေျခဖ၀ါးတစ္ခုလုံး
ေသြးစုိသည္အထိေ၀ဒနာျပင္းစြာခဲ့စားခဲ့ရသည္။အဲန္းဂ်ဒ္ဆင္မွာသတင္းၾကားရခ်င္းေအာင္ပင္လယ္သုိ႔
လုိက္ခဲ့ၿပီး၊ေအာင္ပင္လယ္ေထာင္အနီးတြင္ေနထုိင္ၿပီး၊ဆရာယုဒႆန္အားျပဳစုခြင့္ရရန္ေထာင္မွဴးအား
အသနားခံခဲ့ေလသည္။ေအာင္ပင္လယ္ေထာင္အနီးေနထုိင္စဥ္ေအာင္ပင္လယ္ရြာတြင္ေက်ာက္ေရာဂါ
ျဖစ္ပါြးရာ၊အဲန္းသည္အေမရိကန္ျပည္သုိ႔ျပန္စဥ္ေက်ာက္ေရာဂါကုသျခင္းကုိကုိယ္တုိင္ျမင္ေတြ႔ခဲ့ရသည့္
အတုိင္းကုသေပးရာေအာင္ျမင္မွဳရေလသည္။ထုိအေျခအေနေၾကာင့္ဆရာယုဒႆန္မွာအနည္းငယ္
လြတ္လပ္ခြင့္ရလာၿပီး၊ေထာင္အျပင္သုိ႔ေျခခ်င္းျဖင့္သြားလာခြင့္ရေလသည္။
              ေအာင္ပင္လယ္တြင္ေနထုိင္စဥ္အဲန္းဂ်ဒ္ဆင္မွာ၀မ္းကုိက္ေရာဂါပုိးေၾကာင့္အျပင္းဖ်ားလာၿပီး
ႏုိ႔၇ည္မ်ားခမ္းေျခာက္သည့္အထိျဖစ္ခဲ့သည္။ဆရာယုဒႆန္သည္သမီးငယ္ေလးမာရီယာအတြက္
ႏုိ႔ရည္ရရွိရန္ေအာင္ပင္လယ္ရြာထဲခေလးမိခင္ရွာေဖြခဲ့ရသည္။
             အဂၤလိပ္တုိ႔သည္ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ခ်ီတက္လာခဲ့ၿပီး၊တစ္ေနရာၿပီးတစ္ေနရာ
သိမ္းပုိက္လာခဲ့ရာ၊ျမန္မာတုိ႔ကလည္းစစ္ေျပၿငိမ္းရန္လုိလားသျဖင့္ကမ္းလွမ္းခဲ့သည္။ထုိေနာက္ၿငိမ္း
ခ်မ္းေ၇းစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆုိရန္ဆရာယုဒႆန္လုိ္က္ပါခဲ့ရသည္။ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆုိၿပီးေနာက္ျမန္မာ
တုိ႔သည္ရခုိင္ႏွင့္တနသၤာရီကုိလက္လႊတ္ခဲ့ရၿပီး၊ဆရာယုဒႆန္တုိ႔လည္း(၂၁)လအၾကာဒုကၡဆင္းရဲ
ခံစားခဲ့ရမွဳအတြက္အင္း၀ေနျပည္ေတာ္ကုိေက်ာခုိင္းကာအဂၤလိပ္တုိ႔အုပ္ခ်ဳပ္မည့္ေဒသတြင္တစ္ဖန္
သာသနာကုိျပန္လည္အစျပဳရန္ဆုံးျဖတ္ၾကပါသည္။
          ထုိေနာက္အဂၤလိပ္တုိ႔ဌာနခ်ဳပ္အျဖစ္ေရြးခ်ယ္ထားေသာက်ိဳကၡမီသုိ႔၁၈၂၆ခု၊ဇူလုိင္လ(၂)ရက္
ေန႔တြင္စတင္ေရာက္ရွိခဲ့ပါသည္။ရက္အနည္းငယ္အၾကာဆရာယုဒႆန္သည့္အဂၤလိပ္တုိ႔ခ်ဳပ္ဆုိ
မည့္ကုန္သြယ္ေ၇းစာခ်ဳပ္အတြက္စကားျပန္အျဖစ္အင္း၀ေနျပည္ေတာ္သုိ႔တဖန္လုိက္ပါသြားခဲ့ရသည္။
              အဲန္းဂ်ဒ္ဆင္သည္က်ိဳကၡမီတြင္က်န္ရစ္ကာစာသင္ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။
ေမာင္အင္းမွာအတန္းမ်ားကုိႀကီးၾကပ္ေပးရသည္။တနဂၤေႏြေန႔တြင္လည္းရန္ကုန္မွလုိက္ပါလာခဲ့သည့္
ကနဦးယုံၾကည္သူမ်ားႏွင့္၀တ္ျပဳျခင္းကုိလည္းဦးေဆာင္ေပးခဲ့သည္။တစ္ဖက္တြင္လည္းမက်န္းမာသည့္
သမီးငယ္ေလးမာရီယာကုိျပဳစုေနရသည္။ ထုိသုိ႔လုပ္ေဆာင္ရင္၁၈၂၆ခု၊ေအာက္တုိဘလဆန္းအေရာက္
တြင္အဲန္းဂ်ဒ္ဆင္မွာေနမေကာင္းျဖစ္လာေတာ့သည္။လြန္ခဲ့သည့္(၂)ႏွစ္တာခံစားခဲ့ရေသာဒုကၡဆင္းရဲ၊
ပင္ပန္းမွဳ၊အဟာရမျပည့္၀မွဳတုိ႔ေၾကာင့္အဲန္း၏အေျခအေနမွာပုိမုိဆုိး၀ါလာခဲ့သည္။အဂၤလိပ္စစ္တပ္မွာ
ဆရာ၀န္မွာႀကိဳးစားကာကုသေပးေသာ္လည္းေနာက္ဆုံးတြင္၁၈၂၆ခု၊ေအာက္တုိဘာလ(၂၄)ရက္

ည(၈း၀၀)အခ်ိန္တြင္ကြယ္လြန္သြားခဲ့ပါသည္။
            အဲန္းဂ်ဒ္ဆင္သည္ျမန္မာျပည္၏ၾကမ္းတမ္းလွေသာသာသနာေခတ္ဦးတြင္အသက္ကုိေပးဆပ္
ခဲ့ရသည္အထိခရစ္ေတာ္၏အမွဳေတာ္ျမတ္အတြက္ဆက္ကပ္ခဲ့ေသာသာသနာ့အာဇာနည္တစ္ဦးပင္
ျဖစ္သည္။ဆရာယုဒႆန္အတြက္အေကာင္းဆုံးအေထာက္အမျဖစ္ေစကာ၊သာသနာအတြက္အရုိးေက်
ေက်၊အေရခမ္းခမ္း၊ေနာက္မဆုတ္တမ္းထမး္ရြက္ခဲ့ေသာစိတ္ဓါတ္ခုိင္မာလွသူတစ္ဦးျဖစ္သည္။သူမ
သည္ျမန္မာျပည္သာသနာ၏အသီးအပြင့္မ်ားကုိေကာင္းစြာျမင္ေတြ႔ခြင့္မရရွိခဲ့ေသာ္လည္း၊ယခုအခါ
ေကာင္းကင္ဘုံမွေနေတြ႔ျမင္ခံစားႏုိင္မွာျဖစ္သည္။ဘုိးေဘးတုိ႔ေခၽြး၊ေသြးတုိ႔ျဖင့္စုိက္ပ်ိဳးခဲ့ေသာျမန္မာျပည္
သာသနာသည္အႏွစ္(၂၀၀)လြန္ေျမာက္လာသည့္အခါေအာင္ျမင္မွဳအသီးအပြင့္အားျဖင့္ေ၀ဆာေနပါသည္။
သုိ႔ရာတြင္သာသနာေခတ္ဦးေပးဆပ္ခဲ့ေသာမမယုဒႆန္ေခါင္းခ်ခဲ့ေသာက်ိဳကၡမီေနရာမွာေတာ့အသင္း
ေတာ္သည္ခၽြတ္ျခံဳက်လာၿပီး၊အနည္းငယ္မွ်ေသာယုံၾကည္သူမ်ားသာက်န္ရွိေတာ့သည္။

             ယခုသာသနာအႏွစ္(၂၀၀)ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္အသင္းေတာ္ကုိျပန္လည္တည္ေဆာက္လွ်က္ရွိရာ
(၃)ႏွစ္တာေရာက္ရွိလာသည့္အခ်ိန္မွာထုိက္သင့္ေသာအသင္းေတာ္၏ရုပ္လုံးကုိျပန္လည္တည္ေဆာက္
လာႏုိင္ၿပီးျဖစ္သည္။သာသနာသမုိင္း၀င္ေနရာက်ိဳကၡမီေဒသအတြက္ယုံၾကည္သူညီအစ္ကုိေမာင္ႏွမ
မ်ားအားလုံး၏သတိရဆုေတာင္းေပးျခင္း၊ကူညီမစျခင္းမ်ားဆက္လက္လုိအပ္လွ်က္ရွိေနေသးေၾကာင္း
ေဖာ္ျပလုိက္ရပါသည္။